Chỉ dẫn địa lý là gì? Điều kiện bảo hộ chỉ dẫn địa lý?

Chỉ dẫn địa lý là dấu hiệu dùng để chỉ sản phẩm có nguồn gốc từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hay quốc gia cụ thể. Việc đăng ký chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm sẽ mang lại giá trị thương mại cao cho sản phẩm đó. Vậy những sản phẩm như thế nào thì đủ điều kiện bảo hộ theo quy định của Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam? Hãy GỌI NGAY tới hotline 0908 308 123 để được Luật sư cung cấp dịch vụ tư vấn sở hữu trí tuệ  UY TÍN - BẢO MẬT hoặc tìm hiểu các thông tin cơ bản cần thiết qua nội dung bài viết sau đây.

Căn cứ pháp lý

- Luật Sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29 tháng 11 năm 2005 (Luật sở hữu trí tuệ 2005);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 19 tháng 6 năm 2009 (Luật sở hữu trí tuệ 2009);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, Luật Sở hữu trí tuệ ngày 14 tháng 6 năm 2019 (Luật sở hữu trí tuệ 2019);

- Luật  sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sở hữu trí tuệ ngày 16 tháng 06 năm 2022 (Luật sở hữu trí tuệ 2022);

Chỉ dẫn địa lý là gì?

Từ xa xưa việc sử dụng những dấu hiệu chỉ dẫn về xuất xứ địa lí của hàng hóa đã trở nên phổ biến trên thế giới. Những dấu hiệu này có chức năng xác định nguồn gốc địa lí của những sản phẩm có chất lượng đặc biệt so với sản phẩm cùng loại đến từ địa phương khác do được sản xuất, chế biến ở những khu vực, địa phương có những điều kiện địa lí độc đáo, ưu việt.

Căn cứ theo quy định tại khoản 22 điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung tại điểm d khoản 1 Điều 1 của  Luật Sở hữu trí tuệ 2022,  đã đưa ra sửa đổi, bổ sung khái niệm chỉ dẫn địa lý như sau: "Chỉ dẫn địa lý là dấu hiệu dùng để chỉ nguồn gốc địa lý của sản phẩm từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hoặc quốc gia cụ thể."

Như vậy, có thể hiểu, chỉ dẫn địa lý được hiểu là dấu hiệu dùng để chỉ sản phẩm có nguồn gốc từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hay quốc gia cụ thể. Ví dụ: Gốm sứ Bát Tràng, nước mắm Phú Quốc, bưởi Phúc Trạch...Theo đó, chỉ dẫn địa lý là công cụ cho phép bảo tồn, cũng như chống lại sự gian lận thương mại. Thực hiện thông qua việc thúc đẩy tiềm năng các nguồn lực địa phương, tăng sự cạnh tranh trên thị trường.

So với quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ 2005 thì Luật Sở hữu trí tuệ 2022 đã bổ sung thêm cụm từ "nguồn gốc địa lý cuả sản phẩm" vào khái niệm chỉ dẫn địa lý. Có thể thấy sự bổ sung này giúp làm rõ hơn khái niệm chỉ dẫn địa lý, xuất phát từ đặc trưng của chỉ dẫn địa lý chính là chỉ dẫn nguồn gốc của sản phẩm. 

Trên thực tế, chỉ dẫn địa lý là công cụ quan trọng để quảng báo, nâng cao giá trị và khả năng cạnh tranh cảu sản phẩm nhờ chất lượng cũng như uy tin của sản phẩm gắn với chỉ dẫn địa lý. Với vai trò vô cùng quan trọng trong sản xuất, kinh doanh thì vấn đề bảo hộ chỉ dẫn địa lý là một nội dung quan trọng được quy định trong Luật Sở hữu trí tuệ và các văn bản hướng dẫn thi hành. Tiếp sau đây, Luật Hoàng Anh sẽ đi sâu làm rõ nội dung này.

Đặc điểm của chỉ dẫn địa lý là gì?

- Danh tiếng của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý do điều kiện địa lý quyết định, được xác định bằng mức độ tín nhiệm của người tiêu dùng đối với sản phẩm đó thông qua mức độ rộng rãi người tiêu dùng biết đến và chọn lựa sản phẩm đó.

- Điều kiện địa lý mang lại danh tiếng, tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý gồm: Yếu tố tự nhiên (khí hậu, thủy văn, địa chất, địa hình, hệ sinh thái và các điều kiện tự nhiên khác); Yếu tố con người (kỹ năng, kỹ xảo của người sản xuất, quy trình sản xuất truyền thống của địa phương…).

- Chất lượng, đặc tính của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý được xác định bằng một hoặc một số chỉ tiêu định tính, định lượng hoặc cảm quan về vật lý, hoá học, vi sinh và các chỉ tiêu đó phải có khả năng kiểm tra được bằng phương tiện kỹ thuật hoặc chuyên gia với phương pháp kiểm tra phù hợp.

- Khu vực địa lý mang chỉ dẫn địa lý có ranh giới được xác định một cách chính xác bằng từ ngữ và bản đồ.

Điều kiện bảo hộ chỉ dẫn địa lý

Căn cứ theo quy định tại Điều 79 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung theo quy định tại khoản 24 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ 2022 quy định chỉ dẫn địa lý được bảo hộ nếu đáp ứng được các điều kiện sau:

- Điều kiện 1: Sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý có nguồn gốc từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hoặc nước tương ứng với chỉ dẫn địa lý. 

Yếu tố quan trọng nhất là sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý phải liên quan đến một khu vực địa lý đặc biệt mà nếu sản phẩm được sản xuất tại khu vực địa lý khác thì sẽ không bảo đảm được chất lượng, uy tín như vậy. Sản phảm được coi là có nguồn gốc địa lý từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hoặc nước tương ứng với chỉ dẫn địa lý khi toàn bộ hoặc một số công đoạn chính trong quy trình sản xuất có ảnh hưởng  quyết định và quan trọng tạo nên và duy trì tính chất, chất lượng, danh tiếng của sản phẩm được thực hiện tại khu vực địa lý mà nó chỉ dẫn. Người nộp đơn đăng ký chỉ dẫn địa lý trong bản mô tả cần chú ý việc mô tả và chứng minh nội dung này.

Điều kiện này cũng đỏi hỏi phải tồn tại khu vực địa lý tương ứng với chỉ dẫn địa lý, có nghĩa khu vực địa lý nơi sản phẩm có nguồn gốc chính là khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hoặc nước tương ứng với chỉ dẫn địa lý. Cần chú ý đến việc xác định ranh giới kkhu vực địa lý, ranh giới khu vực địa lý được xác định dựa trên các tiêu chí sau: (i) khu vực hội tụ các điều kiện địa lý đặc thù (tự nhiên, con người) để tạo nên chất lượng khác biệt cho sản phẩm được sản xuất ở đây; (ii) là khu vực nơi  mà nhà sản uất có phương pháp sản xuất đặc thù và sản xuất thực tế sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý, được cơ quan quản lí khu vực đó xác nhận.

- Điều kiện 2: Sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý có danh tiếng, chất lượng hoặc đặc tính chủ yếu do điều kiện địa lý của khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hoặc nước tương ứng với chỉ dẫn địa lý đó quyết định.

Thứ nhất, sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý phải có danh tiếng, chất lượng hoặc đặc tính chủ yếu. Khoản 2 Điều 81 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định: "Chất lượng, đặc tính của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý được xác định bằng một hoặc một số chỉ tiêu định tính, định lượng hoặc cảm quan về vật lý, hóa học, vi sinh và các chỉ tiêu đó phải có khả năng kiểm tra được bằng phương tiện kỹ thuật hoặc chuyên gia với phương pháp kiểm tra phù hợp". Chỉ tiêu về chất lượng sản phẩm căn cứ vào các chỉ tiêu vật lý như: khối lượng, tính ổn định...; các chỉ tiêu hóa học: các chất, tỉ lệ, thành phần các chất; các chỉ tiêu sinh học: giống, loài,... Danh tiếng của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý được xác định bằng mức độ tín nhiệm của người tiêu dùng đối với sản phẩm đó thông qua mức độ rộng rãi người tiêu dùng biết đến và chọn lựa sản phẩm đó. 

Thứ hai, có mỗi liên hệ giữa danh tiếng, chất lượng hoặc đặc tính của sản phẩm với các điều kiện địa lý của nơi xuất xứ. Điều kiện này đòi hỏi người nộp đơn đăng ký chỉ dẫn địa lý phải chứng minh các yếu tố đặc thù của khu vực địa lý đã ảnh hưởng, tác động thế nào đến chất lượng, đặc tính hoặc danh tiếng của sản phẩm. 

So với quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ 2005, để đảm bảo tính thống nhất thì Luật Sở hữu trí tuệ 2022 ngoài việc bổ sung quy định về khái niệm chỉ dẫn địa lý đồng âm thì cũng bổ sung thêm quy định về điều kiện bảo hộ với chỉ dẫn địa lý đồng ầm. Theo đó, Chỉ dẫn địa lý đồng âm đáp ứng được bảo hộ nếu đáp ứng các điều kiện như đối với chỉ dẫn địa lý thông thường như đã trình bày và đáp ứng thêm điều kiện sau:

(i)  được sử dụng trên thực tế theo cách thức không gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng về nguồn gốc địa lý của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý;

(ii)  bảo đảm nguyên tắc đối xử công bằng giữa các tổ chức, cá nhân sản xuất sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý đó.

Đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý

Điều 80 Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 được sửa đổi bởi Điểm a, Điểm b Khoản 4 Điều 2 Luật kinh doanh bảo hiểm, Luật sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2019 quy định:

“Điều 80. Đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý

1. Tên gọi, chỉ dẫn đã trở thành tên gọi chung của hàng hóa theo nhận thức của người tiêu dùng có liên quan trên lãnh thổ Việt Nam;

2. Chỉ dẫn địa lý của nước ngoài mà tại nước đó chỉ dẫn địa lý không được bảo hộ, đã bị chấm dứt bảo hộ hoặc không còn được sử dụng;

3. Chỉ dẫn địa lý trùng hoặc tương tự với một nhãn hiệu đang được bảo hộ hoặc đã được nộp theo đơn đăng ký nhãn hiệu có ngày nộp đơn hoặc ngày ưu tiên sớm hơn, nếu việc sử dụng chỉ dẫn địa lý đó được thực hiện thì có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn gốc thương mại của hàng hóa;”.

- Tên gọi, chỉ dẫn đã trở thành tên gọi chung của hàng hoa theo nhận thức của người tiêu dùng có liên quan trên lãnh thổ Việt Nam.

Khi chỉ dẫn địa lí trở thành tên gọi chung theo nhận thức của người tiêu dùng liên quan, nó đã mất đi chức năng phân biệt nguồn gốc của hàng hoả, vì vậy sẽ không được bảo hộ là chỉ dẫn địa lí.

- Chỉ dẫn địa lý của nước ngoài mà tại nước đó chỉ dẫn địa lý không được bảo hộ, đã bị chấm dứt bảo hộ hoặc không còn được sử dụng. Quy định này hoàn toàn phù hợp với khoản 9 Điều 24 Hiệp định TRIPs "Thoả ước này không quy định nghĩa vụ bảo hộ những chỉ dẫn địa lí không được bảo hộ hoặc đã bị đình chỉ bảo hộ hoặc không còn được sử dụng ở nước xuất xứ của chỉ dẫn địa lí đó". Đối với các chỉ dẫn địa lý của nước ngoài, điều kiện tiên quyết để được bảo hộ ở Việt Nam là chỉ dẫn phải đang được bảo hộ ở chính quốc gia xuất xứ của chỉ dẫn.

- Chỉ dẫn địa lý trùng hoặc tương tự với một nhãn hiệu đang được bảo hộ hoặc đã được nộp theo đơn đăng kí nhãn hiệu có ngày nộp đơn hoặc ngày ưu tiên sớm hơn, nếu việc sử dụng chỉ dẫn địa lý đó được thực hiện thị có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn gốc thương mại của hàng hoá. Giải quyết xung đột trong việc đăng kí chỉ dẫn địa lý và nhãn hiệu là vấn đề khá phức tạp, tuỳ thuộc vào cách tiếp cận của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, theo Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, chỉ dẫn địa lý sẽ không được bảo hộ nếu trùng với nhãn hiệu đang được bảo hộ tại Việt Nam cho sản phẩm trắng hoặc tương tự.

Hành vi xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý

Theo Khoản 3 Điều 129 Luật sở hữu trí tuệ 2005 xác định bốn dạng hàng vi bị coi là xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ bao gồm:

- Thứ nhất, Sử dụng chỉ dẫn địa lý được bảo hộ cho sản phẩm mặc dù có nguồn gốc xuất xứ từ khu vực địa lý mang chỉ dẫn địa lý, nhưng sản phẩm đó không đáp ứng các tiêu chuẩn về tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý.

Theo đó trong trường hợp này, việc sử dụng chỉ dẫn địa lý bị coi là hành vi xâm phạm nếu có ba dấu hiệu: (i) Có hành vi sử dụng dấu hiệu trùng với chỉ dẫn địa lý được lý được bảo hộ; (ii) Dấu hiệu được sử dụng cho sản phẩm "trùng" với "sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý" được bảo hộ; (iii) sản phẩm mang dấu hiệu không đáp ứng được các tiêu chuẩn về tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý mặc dù cũng có nguồn gốc xuất xứ từ khu vực địa lý mang chỉ dẫn. Ví dụ: cơ sở A tại Phú Quốc sản xuất nước mắm mang hỉ dẫn địa lý Phú Quốc bán ra thị trường nhưng sản phẩm không đáp ứng được điều kiện về chất lượng của sản phẩm không đáp ứng được điều kiện về chất lượng của sản phẩm nước mắm Phú Quốc, cũng không được Hội nước mắm Phú Quốc cấp phép cho sử dụng chỉ dẫn địa lý nước mắm Phú Quốc. Hành vi này bị coi là hành vi xâm phạm chỉ dẫn địa lý được bảo hộ.

- Thứ hai, Sử dụng chỉ dẫn địa lý được bảo hộ cho sản phẩm tương tự với sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý nhằm mục đích lợi dụng danh tiếng, uy tín của chỉ dẫn địa lý.

Đối với trường hợp này phải căn cứ vào 02 tiêu chí: (i) đánh giá bản chất của hàng hóa đang bị xem xét có tương tự với sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý đã được đăng ký bảo hộ không; (ii) việc sử dụng đó có nhằm lợi dụng danh tiếng, uy tín của chỉ dẫn địa lý không. Sản phẩm mang dấu hiệu bị nghi ngờ tương tự với sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý được bảo hộ nếu tương tự về bản chất, chức năng, công dụng và kênh tiêu thụ. Những sản phẩm này mặc dù không trùng nhau nhưng khi cùng sử dụng một chỉ dẫn địa lý thì có khả năng làm cho người tiêu dùng nhầm lẫn về nguồn gốc và chất lượng của sản phẩm.

-Thứ ba, sử dụng bất kỳ dấu hiệu nào trùng hoặc tương tự với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ cho sản phẩm không có nguồn gốc từ khu vực địa lý mang chỉ dẫn địa lý đó làm cho người tiêu dùng hiểu sai rằng sản phẩm có nguồn gốc từ khu vực địa lý đó.

Việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý trong trường hợp này nhằm chống lại việc sử dụng những dấu hiệu trùng hoặc tương tự với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ gây ra sự nhầm lẫn cho người tiêu dùng về  xuất xứ thực của sản phẩm. Hành vi bị coi là xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý trong trường hợp này đồng thời phải thỏa mãn ba dấu hiệu: (i) sản phẩm không có nguồn gốc từ khu vực địa lý mang chỉ dẫn đó; (ii) có việc sử dụng chỉ dẫn trùng hoặc tương tự với chỉ dẫn được bảo hộ; (iii) việc sử dụng chỉ dẫn này làm cho người tiêu dùng nhầm lẫn về nguồn gốc, xuất xứ thật của sản phẩm cũng như mối liên hệ giữa chỉ dẫn và nguồn gốc.

- Thứ tư, Sử dụng chỉ dẫn địa lý được bảo hộ đối với rượu vang, rượu mạnh cho rượu vang, rượu mạnh không có nguồn gốc xuất xứ từ khu vực địa lý tương ứng với chỉ dẫn địa lý đó, kể cả trường hợp có nêu chỉ dẫn về nguồn gốc xuất xứ thật của hàng hoá hoặc chỉ dẫn địa lý được sử dụng dưới dạng dịch nghĩa, phiên âm hoặc được sử dụng kèm theo các từ loại, kiểu, dạng, phỏng theo hoặc những từ tương tự như vậy.

Ưu điểm của trường hợp này so với các trường hợp trên là người sử dụng hợp pháp chỉ dẫn địa lý không cần thiết phải chứng minh việc sử dụng chỉ dẫn bởi chủ thể khác là nhằm lợi dụng danh tiếng, uy tín của chỉ dẫn địa lý hoặc gây ra sự nhầm lẫn cho người tiêu dùng về xuất xứ thực của sản phẩm mà chỉ cần chứng minh sản phẩm mang chỉ dẫn không có nguồn gốc, xuất xứ từ khu vực tương ứng với chỉ dẫn đó.

 Yếu tố xâm phạm chỉ dẫn địa lý

Theo Điều 12 Nghị định 105/2006/NĐ-CP ngày 22 tháng 9 năm 2006 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật sở hữu trí tuệ về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và quản lý Nhà nước về sở hữu trí tuệ. Quy định về yếu tố xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý cụ thể như sau:

- Yếu tố xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý được thể hiện dưới dạng dấu hiệu gắn trên hàng hoá, bao bì hàng hoá, phương tiện dịch vụ, giấy tờ giao dịch, biển hiệu, phương tiện quảng cáo và các phương tiện kinh doanh khác, trùng hoặc tương tự tới mức gây nhầm lẫn với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ.

- Căn cứ để xem xét yếu tố xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý là phạm vi bảo hộ chỉ dẫn địa lý được xác định tại Quyết định đăng bạ chỉ dẫn địa lý.

- Để xác định một dấu hiệu bị nghi ngờ có phải là yếu tố xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ hay không, cần phải so sánh dấu hiệu đó với chỉ dẫn địa lý và so sánh sản phẩm mang dấu hiệu bị nghi ngờ với sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý được bảo hộ dựa trên các căn cứ sau đây:

+ Dấu hiệu bị nghi ngờ trùng hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn với chỉ dẫn địa lý, trong đó một dấu hiệu bị coi là trùng với chỉ dẫn địa lý nếu giống với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ về cấu tạo từ ngữ, kể cả cách phát âm, phiên âm đối với chữ cái, ý nghĩa hoặc về hình ảnh, biểu tượng thuộc phạm vi bảo hộ của chỉ dẫn địa lý; một dấu hiệu bị coi là tương tự đến mức gây nhầm lẫn với chỉ dẫn địa lý nếu tương tự đến mức gây nhầm lẫn với chỉ dẫn địa lý đó về cấu tạo từ ngữ, kể cả cách phát âm, phiên âm đối với chữ cái, ý nghĩa hoặc về hình ảnh, biểu tượng thuộc phạm vi bảo hộ của chỉ dẫn địa lý;

+ Sản phẩm mang dấu hiệu bị nghi ngờ trùng hoặc tương tự với sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý được bảo hộ, trong đó sản phẩm bị coi là trùng hoặc tương tự nếu giống nhau hoặc tương tự nhau về bản chất, chức năng, công dụng và kênh tiêu thụ;

+ Đối với rượu vang, rượu mạnh, ngoài quy định tại điểm a, điểm b khoản này, dấu hiệu trùng với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ, kể cả thể hiện dưới dạng dịch nghĩa, phiên âm hoặc kèm theo các từ loại, kiểu, dạng, phỏng theo hoặc những từ tương tự như vậy được sử dụng cho sản phẩm không có nguồn gốc xuất xứ từ khu vực địa lý mang chỉ dẫn địa lý được bảo hộ cũng bị coi là yếu tố xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý.

- Trường hợp sản phẩm mang dấu hiệu trùng hoặc khó phân biệt về tổng thể cấu tạo và cách trình bày so với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ cho sản phẩm cùng loại thuộc phạm vi bảo hộ thì bị coi là hàng hoá giả mạo chỉ dẫn địa lý quy định tại Điều 213 của Luật Sở hữu trí tuệ.

Dịch vụ tư vấn bảo hộ chỉ dẫn địa lý của Luật Hoàng Anh

Trường hợp có thắc mắc, hoặc chưa nắm rõ các quy định pháp luật về điều kiện bảo hộ chỉ dẫn địa lý, hãy liên hệ với Công ty Luật Hoàng Anh để được tư vấn một cách HIỆU QUẢ và TIẾT KIỆM CHI PHÍ NHẤT.

Các luật sư của Luật Hoàng Anh là những luật sư chuyên nghiệp, có nhiều năm kinh nghiệm hành nghề, đã từng tham gia tư vấn cho rất nhiều các cá nhân, doanh nghiệp nước và nước ngoài, đảm bảo sẽ thực hiện đúng các yêu cầu của bạn trong thời gian nhanh nhất.