Giải quyết quan hệ giữa cha, mẹ, con của nam, nữ sống chung như vợ chồng như thế nào?

Các nhà làm luật nước ta từ trước đến nay đều quan tâm đến việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho con khi cha, mẹ chia tay, ly hôn. Chính vì vậy, quan hệ giữa cha, mẹ con không bị phụ thuộc vào quan hệ giữa cha và mẹ. Điều này có nghĩa là cha mẹ có kết hôn hay không thì quyền và nghĩa vụ giữa cha, mẹ, con đều được pháp luật quy định, tôn trọng và bảo vệ. Trong phần III này, Luật Hoàng Anh sẽ tư vấn giải quyết quan hệ giữa cha, mẹ, con trong trường hợp nam, nữ sống chung như vợ chồng. 
Điều 15, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định:
"Quyền, nghĩa vụ giữa nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng và con được giải quyết theo quy định của Luật này về quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con". 

I. Xác định người trực tiếp nuôi con

 
1. Trường hợp cha, mẹ tự thỏa thuận
Cha, mẹ là người sống gần gũi với con nhất nên họ hiểu được con thật sự cần gì, làm như thế nào mới tốt cho con. Về nguyên tắc, nếu cha mẹ thỏa thuận được ai là người nuôi con thì Tòa án sẽ công nhận sự thỏa thuận đó trong bản án. Tuy nhiên trên thực tế không phải trường hợp thỏa thuận nào cũng tốt cho con. Có nhiều trường hợp người có đủ điều kiện để nuôi con lại chối bỏ trách nhiệm; người có hoàn cảnh khó khăn lại nhận nuôi con. Do đó, Tòa án sẽ xem xét toàn diện và khách quan nhất về sự thỏa thuận của các bên để đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con. 
2. Trường hợp các bên không thỏa thuận được
Khoản 2, khoản 3, Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định:
"2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con
3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con".
- Trong trường hợp hai người cha, mẹ không thỏa thuận được với nhau thì Tòa án sẽ căn cứ vào mọi mặt để đưa ra quyết định tốt nhất cho con. Theo đó, người trực tiếp nuôi con sẽ là người đáp ứng tốt nhất các điều kiện cho sự phát triển về thể chất lẫn tinh thần của con. Đồng thời người đó có tác động trực tiếp đến con nên Tòa sẽ xem xét đến các yếu tố như lối sống đạo đức, điều kiện chăm sóc, nuôi dạy. 
- Căn cứ vào độ tuổi của con: Khi con đủ 7 tuổi đã nhận thức được một phần tình cảm của cha, mẹ đối với mình nên việc Tòa án xem xét ý kiến của con để giao con cho ai nuôi dưỡng có ý nghĩa vô cùng quan trọng, kể cả trong trường hợp cha mẹ đã thỏa thuận với nhau về người nuôi con. Tuy nhiên ý kiến của con trong trường hợp này chỉ để Tòa tham khảo chứ không phải là yếu tố bắt buộc để giao con cho người còn lại nuôi. Đối với con dưới 36 tháng tuổi, lúc này con cần sữa mẹ cho sự phát triển của mình. Trong trường hợp này, pháp luật ưu tiên hơn quyền trực tiếp nuôi con của người mẹ để đảm bảo cho con được nuôi dưỡng, chăm sóc, dạy bảo toàn diện. 

II. Về quyền lợi và nghĩa vụ của các bên đối với con

1. Quyền và nghĩa vụ của người trực tiếp nuôi con
- Người trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, dạy dỗ, đảm bảo con có sự phát triển bình thường về mặt tinh thần và thể chất. 
- Người trực tiếp nuôi con sẽ đại diện cho con để xác lập, thực hiện giao dịch dân sự thay cho con trong phạm vi được đại diện. 
- Người trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tạo điều kiện cho người còn lại được thăm nom, chăm sóc con.
2. Quyền và nghĩa vụ của người không trực tiếp nuôi con
Điều 82 Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 quy định nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
"1. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.
2. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
3. Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.
Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó".
Tương tự như người trực tiếp nuôi con, người không nuôi con trực tiếp có nghĩa vụ cấp dưỡng đầy đủ cho con, chăm sóc con khi ốm đau, bệnh tật... ; có quyền thăm con, quyền đại diện cho con, quản lý tài sản của con. 

Luật Hoàng Anh