Nội dung của hoạt động Kiểm toán Nhà nước được pháp luật quy định như thế nào?

Nền kinh tế Việt Nam hiện nay đang trên đà hội nhập với kinh tế thế giới. Trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, việc kiểm tra, giám sát hiệu lực và hiệu quả trong quản lí, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Một trong các công cụ chủ yếu để làm việc đó là công tác kiểm toán Nhà nước, hoạt động kiểm toán độc lập đã trở thành nhu cầu tất yếu đối với sự phát triển của đất nước. Hiện nay hành lang pháp lý về Kiểm toán của nhà nước ta đã tương đối đầy đủ và hoàn thiện mà trong tâm là Luật Kiểm toán nhà nước năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2019. Cùng theo dõi bài viết dưới đây của Luật Hoàng Anh để biết nội dung của hoạt động Kiểm toán Nhà nước được pháp luật quy định như thế nào?

Căn cứ pháp lý

- Luật Kiểm toán Nhà nước năm 2015

- Luật sửa đổi bổ sung một số điều luật Kiểm toán Nhà nước 2019

Kiểm toán Nhà nước là gì?

Theo Điều 118 Hiến pháp năm 2013 thì Kiểm toán Nhà nước là cơ quan do Quốc Hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.

Phạm vi điều chỉnh

Luật này quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức và hoạt động của Kiểm toán nhà nước; nhiệm vụ, quyền hạn của Tổng Kiểm toán nhà nước; nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán viên nhà nước; quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đối với hoạt động kiểm toán nhà nước.

Đối tượng áp dụng

1. Kiểm toán nhà nước.

2. Cơ quan, tổ chức quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

3. Cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đối với hoạt động kiểm toán nhà nước.

Nguyên tắc hoạt động kiểm toán của Kiểm toán nhà nước

Điều 5 luật Kiểm toán Nhà nước năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2019 quy định:

“1. Độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

2. Trung thực, khách quan, công khai, minh bạch.”

Có thể nói, độc lập và chỉ tuân theo pháp luật là nguyên tắc cơ bản, quan trọng xuyên suốt đối với hoạt động kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước; nguyên tắc này dựa trên cơ sở Kiểm toán Nhà nước với tư cách là cơ quan kiểm tra tài chính bên ngoài của nhà nước. Nguyên tắc này bảo đảm cho hoạt động Kiểm toán Nhà nước phù hợp với thông lệ quốc tế. Trung thực, khách quan là nguyên tắc gắn với bản chất, chi phối toàn diện hoạt động kiểm toán và không thể tách rời nguyên tắc độc lập và chỉ tuân theo pháp luật của hoạt động kiểm toán.

Kiểm toán nhà nước có những nhiệm vụ cụ thể gì?

Kiểm toán bao gồm thành ba loại chính là: kiểm toán nhà nước, kiểm toán nội bộ và độc lập. Mỗi loại kiểm toán sẽ có những nhiệm vụ khác nhau tương ứng với chức năng và quyền hạn của nó. Với kiểm toán nhà nước những nhiệm vụ cần thực hiện được quy định tại  bao gồm như sau:

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch kiểm toán theo định kì hàng năm và nộp những báo cáo đó cho Quốc Hội phê duyệt trước khi đi vào thực hiện kế hoạch.

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ trình lên cơ quan cấp cao ý kiến về hoạt động kiểm toán để Quốc Hội xem xét, đưa ra những quyết định về dự toán ngân sách, phân bổ ngân sách trung ương.

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ tham gia vào các hoạt động của cơ quan Quốc hội, Chính Phủ để thực hiện nhiệm vụ xem xét các dự toán ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó cần kiểm tra các phương án phân bổ, điều chỉnh ngân sách.

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ tham gia vào các hoạt động giám sát thực hiện luật, các nghị quyết được ban hành.

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ tham gia các hoạt động của cơ quan Quốc Hội khi có yêu cầu về các vấn đề trong việc xây dựng, thẩm tra các dự án luật, pháp lệnh.

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ tổng hợp và tiến hành thực hiện các báo cáo kết quả kiểm toán, kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán.

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ tiến hành mở những buổi giải trình về các kết quả kiểm toán đã thực hiện được.

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ mở những buổi họp để công bố một cách công khai những báo cáo kiểm toán, báo cáo kết quả tổng hợp kiểm toán năm.

– Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ bảo mật, lưu trữ tất cả các giấy tờ, hồ sơ liên quan đến quá trình kiểm toán tất cả các năm an toàn, cẩn thận.

Bên cạnh những nhiệm vụ nêu trên cơ quan kiểm toán nhà nước còn thực hiện nhiều những nhiệm vụ khác theo yêu cầu của lãnh đạo Quốc Hội giao phó. Việc tiến hành nhiệm vụ kiểm toán cần phải luôn đảm bảo được tính minh bạch, rõ ràng để đảm bảo hiệu quả của việc kiểm toán và không xảy ra những vấn đề tranh chấp không cần thiết.

Căn cứ để ban hành quyết định kiểm toán

Quyết định Kiểm toán là một quyết định quan trọng, nên không được ban hành một cách tùy tiện. Tổng Kiểm toán nhà nước ban hành quyết định kiểm toán khi có một trong các căn cứ sau đây:

- Kế hoạch kiểm toán hằng năm của Kiểm toán nhà nước;

- Yêu cầu của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ;

- Đề nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân quy định tại khoản 3 Điều 10 của Luật kiểm toán Nhà nước và được Tổng Kiểm toán nhà nước chấp nhận.

Quyết định kiểm toán

Quyết định kiểm toán bao gồm các nội dung chủ yếu sau đây:

- Căn cứ pháp lý để thực hiện cuộc kiểm toán;

- Đơn vị được kiểm toán;

- Mục tiêu, nội dung, phạm vi kiểm toán;

- Địa điểm kiểm toán, thời hạn kiểm toán;

- Trưởng Đoàn kiểm toán và các thành viên của Đoàn kiểm toán.

Quyết định kiểm toán phải được gửi cho đơn vị được kiểm toán và các thành viên Đoàn kiểm toán chậm nhất là 03 ngày làm việc và phải được công bố chậm nhất là 15 ngày, kể từ ngày ký, trừ trường hợp kiểm toán đột xuất.

Trong quá trình thực hiện kiểm toán, nếu cần phải thay đổi nội dung, phạm vi, địa điểm, thời hạn kiểm toán và thành viên Đoàn kiểm toán thì Tổng Kiểm toán nhà nước phải quyết định bằng văn bản và gửi cho đơn vị được kiểm toán và các thành viên Đoàn kiểm toán theo thời hạn quy định.

Nội dung kiểm toán

Nội dung kiểm toán bao gồm Kiểm toán tài chính, Kiểm toán tuân thủ và Kiểm toán hoạt động.

- Kiểm toán tài chính là việc kiểm toán để đánh giá, xác nhận tính đúng đắn, trung thực của các thông tin tài chính và báo cáo tài chính của đơn vị được kiểm toán;

- Kiểm toán tuân thủ là việc kiểm toán để đánh giá và xác nhận việc tuân thủ pháp luật, nội quy, quy chế mà đơn vị được kiểm toán phải thực hiện;

- Kiểm toán hoạt động là việc kiểm toán để đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công.

Mặc dù kiểm toán bao gồm cả 3 nội dung nhưng trên thực tế không phải cuộc kiểm toán nào cũng thực hiện đủ cae 3 nội dung này. Căn cứ vào yêu cầu của từng cuộc kiểm toán, Tổng Kiểm toán nhà nước quyết định nội dung kiểm toán của từng cuộc kiểm toán.

Kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước

Kiểm toán báo cáo quyết toán Ngân sách Nhà nước thực hiện theo quy trình riêng. Quy trình này được áp dụng đối với các đoàn Kiểm toán Nhà nước.

- Việc kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước các cấp thực hiện trước khi Quốc hội, Hội đồng nhân dân phê chuẩn quyết toán ngân sách. Việc kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước các cấp của địa phương sau khi Hội đồng nhân dân phê chuẩn quyết toán ngân sách thực hiện theo quyết định của Tổng Kiểm toán nhà nước.

- Trường hợp đã thực hiện kiểm toán nhưng báo cáo quyết toán ngân sách chưa được Quốc hội, Hội đồng nhân dân phê chuẩn thì trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, Kiểm toán nhà nước phải tiếp tục làm rõ những vấn đề Quốc hội, Hội đồng nhân dân yêu cầu để trình Quốc hội, Hội đồng nhân dân vào thời gian do Quốc hội, Hội đồng nhân dân quyết định.

Thời hạn kiểm toán

Để đảm bảo kết quả kiểm toán phục vụ kịp thời cho hoạt động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền Điều 34 luật Kiểm toán Nhà nước năm 2015 được sửa đổi bổ sung 2019 quy định về thời hạn kiểm toán như sau:

- Thời hạn của cuộc kiểm toán được tính từ ngày công bố quyết định kiểm toán đến khi kết thúc việc kiểm toán tại đơn vị được kiểm toán.

- Thời hạn của một cuộc kiểm toán không quá 60 ngày, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 34 Luật Kiểm toán Nhà nước. Trường hợp phức tạp, cần thiết kéo dài thời hạn kiểm toán thì Tổng Kiểm toán nhà nước quyết định gia hạn một lần, thời gian gia hạn không quá 30 ngày.

- Đối với cuộc kiểm toán để đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công có quy mô toàn quốc, Tổng Kiểm toán nhà nước quyết định cụ thể về thời hạn kiểm toán.

Địa điểm kiểm toán

Điều 35 luật Kiểm toán Nhà nước 2015 sửa đổi bổ sung năm 2019 và Quyết định 03/2020/ QĐ-KTNN quy định cụ thể địa điểm của việc kiểm toán được quy định như sau:

- Việc kiểm toán được thực hiện tại đơn vị được kiểm toán, trụ sở Kiểm toán nhà nước hoặc tại địa điểm khác do Tổng Kiểm toán nhà nước quyết định.

- Trường hợp việc kiểm toán được thực hiện ngoài trụ sở đơn vị được kiểm toán thì đơn vị được kiểm toán có trách nhiệm chuyển hồ sơ, tài liệu theo quy định của Tổng Kiểm toán nhà nước.

- Địa điểm kiểm toán do Thủ trưởng đơn vị chủ trì cuộc kiểm toán đề xuất và trình Tổng Kiểm toán nhà nước phê duyệt khi xét duyệt kế hoạch kiểm toán.

- Trong quá trình thực hiện kiểm toán, trường hợp cần thiết phải thay đổi địa điểm kiểm toán, Trưởng Đoàn kiểm toán đề xuất Thủ trưởng đơn vị chủ trì cuộc kiểm toán quyết định theo ủy quyền của Tổng Kiểm toán nhà nước đồng thời báo cáo và chịu trách nhiệm trước Tổng Kiểm toán nhà nước.

- Trường hợp đối chiếu với bên thứ ba, địa điểm kiểm toán do Tổ trưởng Tổ kiểm toán trình Trưởng Đoàn kiểm toán báo cáo Thủ trưởng đơn vị chủ trì cuộc kiểm toán quyết định và phải chịu trách nhiệm.

Việc kiểm toán giúp nhà nước giám sát, quản lý việc các doanh nghiệp sử dụng ngân sách, tài sản công cũng như giúp doanh nghiệp sớm thấy được những thiếu sót, sai phạm trong quá trình kinh doanh và vận hành từ đó giải quyết được các nguyên nhân tồn đọng để phát triển doanh nghiệp vững mạnh.