Bên vận chuyển có nghĩa vụ gì?

1.Căn cứ pháp lý

Hợp đồng vận chuyển hành khách là một loại hợp đồng dân sự tương đối phổ biến trong đời sống do sự tăng lên trong nhu cầu đi lại của các chủ thể trong xã hội. Tuy nhiên với tính chất phức tạp và nguy hiểm của quá trình vận tải nên đặc biệt là liên quan đến tính mạng của con người, vậy nên nghĩa vụ của bên vận chuyển là vô cùng quan trọng. Để bảo vệ lợi ích cho hành khách, pháp luật quy định chặt chẽ nghĩa vụ của bên vận chuyển trong hợp đồng vận chuyển hành khách, cụ thể tại Điều 524 Bộ luật Dân sự năm 2015:

“Điều 524. Nghĩa vụ của bên vận chuyển
1. Chuyên chở hành khách từ địa điểm xuất phát đến đúng địa điểm, đến đúng giờ, bằng phương tiện đã thỏa thuận một cách an toàn, theo lộ trình; bảo đảm đủ chỗ cho hành khách và không chuyên chở vượt quá trọng tải.
2. Mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với hành khách theo quy định của pháp luật.
3. Bảo đảm thời gian xuất phát đã được thông báo hoặc theo thỏa thuận.
4. Chuyên chở hành lý và trả lại cho hành khách hoặc người có quyền nhận hành lý tại địa điểm thỏa thuận theo đúng thời gian, lộ trình.
5. Hoàn trả cho hành khách cước phí vận chuyển theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật”

2.Nội dung

Bên vận chuyển là bên cung cấp dịch vụ vận chuyển hành khách nhằm phục vụ cho nhu cầu đi lại của nhân dân. Bên vận chuyển có thể là chủ phương tiện hoặc cơ quan trực tiếp quản lý phương tiện vận tải. Chủ thể kinh doanh dịch vụ vận chuyển hành khách được phép thực hiện dịch vụ vận chuyển trên cơ sở nội dung đăng ký với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, bởi hoạt động vận chuyển hành khách không chỉ liên quan đến vấn đề an toàn, trật tự giao thông mà còn liên quan đến tính mạng của các hành khác trên xe. Pháp luật quy định bên vận chuyển có các nghĩa vụ cơ bản sau:

2.1.Chuyên chở hành khách từ địa điểm xuất phát đến đúng địa điểm, đúng giờ bằng phương tiện đã thỏa thuận một cách an toàn, theo lộ trình

Đây là nghĩa vụ cơ bản của chủ thể cung cấp dịch vụ vận chuyển. Lợi ích mà hành khách đạt được xuất phát trực tiếp từ nghĩa vụ này của bên vận chuyển. Việc chuyên chở phải đảm bảo các nội dung liên quan trực tiếp như địa điểm, đúng thời gian, đúng phương tiện, đúng lộ trình, đảm bảo đủ chỗ ngồi cho hành khách và không chuyên chở vượt quá trọng tải.
-Một là, chuyên chở đúng địa điểm. Địa điểm chuyên chở chính là địa điểm xuất phát đến địa điểm đến theo yêu cầu của hành khách. Nghĩa vụ cơ bản và quan trọng nhất của bên vận chuyển là chuyên chở hành khách từ địa điểm xuất phát đến đúng địa điểm đã thỏa thuận. Việc chuyên chở sai địa điểm làm ảnh hưởng đến lợi ích của hành khách thậm chí khiến họ không thể đạt được lợi ích từ việc sử dụng dịch vụ vận chuyển. 
-Hai là, chuyên chở đúng thời gian. Khi xác lập hợp đồng vận chuyển các bên thỏa thuận về thời điểm xuất phát và dự tính thời điểm đến nơi. Theo đó, bên vận chuyển có thể vận chuyển hành khách đến địa điểm theo yêu cầu vào thời điểm có sự chênh lệch với thời điểm dự kiến. Tuy nhiên, sự chênh lệch đó phải không đáng kể, không ảnh hưởng đến công việc của hành khách. Thời gian là yếu tố có vai trò quan trọng, trong một số trường hợp hành khách có việc gấp cần đến địa điểm vào đúng thời gian đã thỏa thuận, việc bên vận chuyển chuyên chở hành khách đến muộn hơn thời hạn đó có thể sẽ gây thiệt hại nặng nề cho họ. Ví dụ: A có chuyển bay lúc 10h, A đã gọi taxi yêu cầu chở mình đến sân bay, hai bên dự kiến xuất phát lúc 9h15 phút và đến nơi lúc 9h45 phút. Tuy nhiên, do Bên chuyên chở đã đến muộn khiến cho A bị lỡ chuyến bay. Do đó, yếu tố thời gian trong hợp đồng vận chuyển có vai trò quan trọng mà bên vận chuyển phải chú ý.
-Ba là, chuyên chở đúng phương tiện. Phương tiện là vật mà bên vận chuyển cung cấp dùng để chuyên chở hành khách. Phương tiện vận chuyển rất đa dạng, có thể là xe máy, oto, máy bay, tàu biển, tàu hỏa,…Phương tiện vận chuyển ảnh hưởng đến vận tốc di chuyển, tuyến đường di chuyển, giá tiền,…Do đó, khi các bên đã có thỏa thuận về phương tiện vận chuyển thì bên vận chuyển phải cung ứng đúng phương tiện đó.
-Bốn là, chuyên chở đúng lộ trình. Lộ trình vận chuyển là quãng đường đường vận chuyển được vận chuyển tính từ địa điểm xuất phát đến địa điểm kết thúc công việc vận chuyển. Lộ trình vận chuyển có thể cho bên vận chuyển ấn định và hành khách có thể chấp nhận hoặc không, hoặc ngược lại. Thông thường, đối với các phương tiện vận chuyển như máy bay, tàu hỏa,…thì lộ trình do bên vận chuyển ấn định và phải phù hợp với quy định của pháp luật. Còn các phương tiện như oto, xe máy,…thì ngược lại lộ trình vận chuyển do hành khách yêu cầu. 
-Năm là, đảm bảo an toàn cho hành khách. Một nguyên tắc chung khi vận chuyển là phải đảm bảo an toàn cho hành khách. Sự an toàn của hành khách trong quá trình di chuyển phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: trình độ của tài xế, phương tiện phải đảm bảo an toàn, chỗ ngồi cho hành khách phải đủ, không được chuyên chở vượt quá trọng tải, bố trí thời gian phục vụ hành khách ăn uống, nghỉ ngơi đối với vận chuyển đường dài,…An toàn của hành khách là yếu tố quan trọng hàng đầu khi cung cấp dịch vụ vận chuyển.

2.2.Mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với hành khách

Bảo hiểm là một trong các biện pháp mang tính chất dự phòng nhằm bù đắp cho các thiệt hại nếu xảy ra rủi ro. Đây được xem là một biện pháp đảm bảo an toàn cho hành khách mà pháp luật bắt buộc đối với bên vận chuyển. Để đề phòng tai nạn giao thông, bên vận chuyển phải mua bảo hiện tính mạng, sức khỏe cho hành khách theo quy định. Việc mua bảo hiểm nhằm chia sẻ rủi ro đối với hành khách trong trường hợp xảy ra thiệt hại trong quá trình di chuyển. Bên cạnh quy định chung của BLDS năm 2015 về nghĩa vụ mua bảo hiểm của bên vận chuyển, thì điểm a khoản 2 Điều 8 Luật kinh doanh bảo hiểm cũng quy định bảo hiểm bắt buộc đối với bên vận chuyển hành khác, cụ thể: “Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của xe cơ giới, bảo hiểm trách nhiệm dân sự của người vận chuyển hàng không đối với hành khách”. Có thể nói quy định này là sự ràng buộc trách nhiệm của bên vận chuyển đối với nghĩa vụ đảm bảo an toàn cho hành khách.

2.3.Bảo đảm thời gian xuất phát đã được thông báo như thỏa thuận

Thời gian xuất phát là thời điểm quan trọng, quyết định đến việc vận chuyển đúng với thời gian và đưa hành khách đến địa điểm theo đúng thời gian đã thỏa thuận. Tầm quan trọng của thời gian xuất phát tương tự như đối với thời gian chuyên chở đã phân tích ở trên. Do đó, pháp luật buộc bên vận chuyển phải đảm bảo thời gian xuất phát theo đúng thỏa thuận nhằm bảo vệ lợi ích của hành khách khi giao kết hợp đồng vận chuyển. Thời điểm xuất phát do bên vận chuyển hoặc hành khách quyết định tùy thuộc vào phương tiện vận chuyển. Nếu phương tiện vận chuyển là phương tiện chuyên chở số đông như máy bay, tàu hỏa, tàu biển, xe khách,…thì thời điểm xuất phát do bên vận chuyển ấn định và hành khách có thể lựa chọn thời điểm xuất phát phù hợp với nhu cầu của mình. Còn với các phương tiện vận chuyển mang tính chất phục vụ cho cá nhân như taxi, xe ôm,…thì thời điểm xuất phát lại phụ thuộc vào nhu cầu của hành khách và bên vận chuyển phải có mặt đúng thời gian đó để thực hiện công việc chuyên chở của mình.

2.4.Chuyên chở hành lý và trả lại cho hành khách

Để phục vụ tốt cho nhu cầu đi lại của nhân dân, bên vận chuyển khi chuyên chở hành khách phải chuyên chở cả hành lý và trả lại cho hành khách khi họ đến nơi. Khách hàng tham gia quá trình vận chuyển có thể kèm theo hành lý đặc biệt trong quá trình di chuyển đường dài. Tùy vào phương tiện vận chuyển mà pháp luật quy định hoặc bên vận chuyển ấn định khối lượng hành lý tối đa mà hành khách được đem theo. Không chỉ có nghĩa vụ chuyên chở hành lý mà bên vận chuyển còn có trách nhiệm trả lại cho hành khách khi họ đến địa điểm. Như vậy, trong quá trình di chuyển sẽ làm phát sinh thêm trách nhiệm của bên vận chuyển trong việc bảo quản hành lý của khách hàng.

2.5.Hoàn trả cho hành khác cước phí vận chuyển

Bên vận chuyển có nghĩa vụ hoàn trả cho hành khách cước phí vận chuyển theo yêu cầu của pháp luật hoặc theo thỏa thuận. Nghĩa vụ này phát sinh khi bên vận chuyển không thể thực hiện hoặc thực hiện không phù hợp với mức cước phí mà khách hàng đã thanh toán cho bên vận chuyển. Việc hoàn trả này được đặt ra khi khách hàng thanh toán chi phí trước khi bên vận chuyển hoàn thành công việc, bởi nếu bên vận chuyển thu tiền sau thì không đặt ra vấn đề hoàn trả cước phí, mà cước phí phải hoàn trả sẽ được khấu trừ vào số tiền mà hành khách sẽ trả cho bên vận chuyển. Quy định này nhằm bảo vệ lợi ích của hành khách, đồng thời ràng buộc trách nhiệm của bên vận chuyển trong việc nghiêm túc thực hiện nghĩa vụ của mình.
Quy định của pháp luật về nghĩa vụ của bên vận chuyển mang tính định hướng cho các bên trong quá trình thỏa thuận, đàm phán hợp đồng. Đồng thời, là cơ sở để giải quyết khi các bên có tranh chấp trong quá trinh thực hiện hợp đồng vận chuyển.

 Xem thêm: Tổng hợp các bài viết hỏi đáp Luật Dân sự

Luật Hoàng Anh